Artrose heup (slijtage)

Artrose aan de heup is een veelvoorkomende vorm van artrose. In de volksmond wordt de aandoening ook wel een ‘versleten heup’ genoemd. Op deze pagina vindt u meer informatie over artrose aan de heup, de verschillende oorzaken, mogelijke symptomen, de diagnose en behandelmogelijkheden.

Het heupgewricht

Het heupgewricht is de schakel tussen het bekken en het bovenbeen. Het bestaat uit twee botstukken: de heupkom (acetabulum) en de heupkop (femurkop). De heupkop bevindt zich diep in de kom van het bekken, ter hoogte van de lies. De heup is een kogelgewricht, waardoor beweging in vrijwel alle richtingen mogelijk is. Hierdoor kan het bovenbeen naar voor, achter en zijwaarts bewegen en draaien.

In het heupgewricht zijn de uiteinden van de botten bedekt met glad kraakbeen. Hiertussen zit een laag gewrichtssmeer (synovia). Door dit kraakbeen is een soepele beweging tussen de twee botuiteinden mogelijk. Als een gezonde heup een beweging maakt, bewegen de twee gewrichtsvlakken makkelijk en zonder pijn ten opzichte van elkaar.

Het gewricht wordt omsloten door het gewrichtskapsel. Dit is een dikke en stevige omsluiting van het heupgewricht. Het kapsel wordt verstevigd door zeer sterke gewrichtsbanden. Aan de randen van de heupkom zit een kraakbeenring (labrum) van ongeveer 3 tot 5 millimeter breed. Het labrum heeft verschillende functies. Zo geeft het extra stabiliteit, omdat het de kom verdiept en sluit het volgens een soort vacuümprincipe de heup af. De bewegingen van de heup worden aangestuurd en gecontroleerd door de sterke dijbeenspieren, heupspieren, bilspieren, hamstrings en de spieren van de romp. Een gezonde heup kan vrij bewegen, zonder pijn, met normale beweeglijkheid en absorbeert de schokken die ontstaan door activiteiten zoals lopen, traplopen en rennen.

Wat is artrose?

Bij de geboorte hebben we op onze gewrichtsoppervlakken een laag kraakbeen, dat zo glad is als een biljartbal. Tijdens ons leven moet dit kraakbeen veel krachten en schokken opvangen. Hierdoor ontstaan ‘gebruikssporen’, (kleine) aantastingen of beschadigingen van het kraakbeen. Hoe groot of klein deze beschadigingen zijn, is afhankelijk van veel verschillende factoren. Hoewel een groot deel van ons lichaam het vermogen heeft zichzelf te herstellen, geldt dit maar voor een heel klein deel voor kraakbeen. De reden hiervoor is het gebrek aan doorbloeding van dit kraakbeen.

Doordat het kraakbeen niet uit zichzelf herstelt en brozer wordt naarmate we ouder worden, is de kans op klachten ten gevolge van toenemende schade, hoger op een latere leeftijd. Vaak wordt er dan gesproken over slijtage, gewrichtsslijtage of artrose. Artrose van het heupgewricht wordt ook wel coxartrose genoemd.

Bij artrose beschadigt niet alleen het kraakbeen, ook ontstaat er vaak een zwelling in de heup, een ontsteking van het gewrichtskapsel en botverdikkingen of botuitsteeksels aan de randen van het bot. Omdat het kraakbeen zelf heel erg weinig pijnreceptoren heeft, kan het niet direct pijn registreren. De pijn die ervaren wordt bij artrose komt niet direct van het kraakbeen, maar van de andere geïrriteerde structuren in de heup.

Artrose heup: wat zijn de verschillende gradaties?

Kraakbeenbeschadiging (chondropathie) betekent niet direct dat u een nieuwe heup (heupprothese) nodig heeft. Dit ligt onder andere aan de mate van schade en de hoeveelheid last die u ervan ondervindt. Er wordt onderscheid gemaakt in vier gradaties, oplopend van ernst:

Graad I: Het kraakbeen is zacht geworden en de verende eigenschappen zijn verminderd. Soms is er een enkele osteofyt (botuitsteeksel) zichtbaar aan de randen van het gewricht. Deze graad I beschadiging is vaak niet waar te nemen op een röntgenfoto.

Graad II: Er bevinden zich scheurtjes en onregelmatigheden in het oppervlak van het kraakbeen. Echter, deze schade zit vaak oppervlakkig en gaat niet door alle lagen van het kraakbeen. De kraakbeenlaag is ook nog niet dunner geworden door de slijtagebeschadigingen. Soms zijn er duidelijke osteofyten zichtbaar op röntgenfoto’s. Ook graad II beschadigingen zijn niet altijd waar te nemen op een röntgenfoto.

Graad III: De eerdergenoemde scheuren hebben diepe groeven of gaten in het kraakbeen geslagen. Deze schade reikt dieper richting het bot, maar het bot ligt vaak nog niet bloot. Wel is er soms een versmalde gewrichtsspleet te zien op de röntgenfoto. Ook zijn de randen van de botuiteinden vaak aangedaan.

Graad IV: Het kraakbeen is bij een graad IV beschadiging (bijna) geheel verdwenen en het onderliggende bot ligt bloot. De gewrichtsspleet is versmald en soms bijna helemaal verdwenen. Ook hebben zich vaak grote botuitsteeksels gevormd en zijn de uiteinden van de botdelen misvormd.

Oorzaken bij artrose aan de heup

Artrose aan de heup heeft niet één enkele oorzaak en is een normaal natuurlijk verschijnsel. Het kan op verschillende manieren ontstaan en hoeft zeker niet altijd te leiden tot forse klachten en graad IV schade. Feit is, dat bij iedereen tijdens het ouder worden de kwaliteit van het kraakbeen achteruit kan gaan. Het is dus een natuurlijk proces. Wel zijn er oorzaken die de kans op een versleten heup kunnen vergroten.

De volgende factoren kunnen bijdragen aan de versnelling van het proces van heupartrose:

• Aanleg.
• Groeistoornissen, bijvoorbeeld heupdysplasie en standafwijkingen van de benen (X-benen of O-benen) waardoor het gewricht onnatuurlijk belast wordt.
• Laxiteit (= slapheid) van gewrichtsbanden.
• Matige spierconditie: bij onvoldoende spierkracht of stabiliteit komt er meer kracht op het gewricht terecht.
• Posttraumatisch: artrose als gevolg van een (eerdere) verwonding of blessure, zoals een bot-of gewrichtsbreuk, bandletsel of labrumschade.
• Veelvuldige ontstekingen, bijvoorbeeld bij Reumatoïde Artritis.
• Leeftijd: naarmate we ouder worden treedt bij iedereen een proces van artrose op.
• Geslacht: vrouwen hebben een hoger risico op artrose.
• Overbelasting door overgewicht, (langdurig) zwaar lichamelijk werk of intensieve sportbeoefening van extreme sporten of sporten waarbij er tijdens het sporten veel zwikmomenten van de heup plaatsvinden (denk aan rugby, voetbal en handbal).

Hoe vaak komt artrose aan de heup voor?

Artrose is een aandoening die veel voorkomt. In Nederland zijn er naar schatting 1,2 miljoen mensen met meer of mindere mate van artrose bij de huisarts bekend. Hiervan is 1/3 deel man en 2/3 deel vrouw. Van alle vormen van artrose is knieartrose de meest voorkomende (594.000 personen), gevolgd door heupartrose (359.000 personen).

Wat zijn de symptomen bij artrose aan de heup?

Het klachtenbeeld van ieder persoon met heupartrose is uniek. Toch zijn er verschillende klachten die veelvuldig voorkomen bij een versleten heup. Deze klachten zijn in het begin incidenteel en wisselend en worden naar verloop van tijd constanter en heviger.

Pijn in de lies
Bij heupartrose ontstaan de klachten vaak geleidelijk, maar ze kunnen ook plotseling beginnen. Vaak worden pijnklachten aangegeven in de lies, de bilstreek en eventueel met uitstraling naar het bovenbeen tot aan de knie. Ook kan de pijn soms uw slaap verstoren.

Stijfheid
Naast pijn is stijfheid een frequent gehoorde klacht bij heupartrose. Deze stijfheid is met name aanwezig bij het opstaan uit bed (ochtendstijfheid) of uit een diepe stoel of bank, na lang zitten en bij de auto in- en uitstappen. We spreken dan ook over zogenaamde startklachten. De heup voelt stijf aan en moet vaak ‘even op gang komen’. Deze stijfheid neemt gewoonlijk gedurende de dag door het bewegen af.

Krakend geluid in de heup
De gewrichtsoppervlakken zijn bij artrose niet langer helemaal glad. Door de oneffenheid kan er een krakend geluid in de heup ontstaan tijdens het belasten. Dit geluid wordt door sommigen beschreven als het lopen door verse sneeuw of een grindpad. Ook gezonde gewrichten kunnen soms kraken. Dit geluid betekent dus niet dat u artrose heeft.

Instabiliteitsklachten
Heupartrose kan gepaard gaan met een gevoel van instabiliteit en het door de heup zakken. Dit kan komen doordat er minder receptoren in het gewricht zitten, maar het kan ook komen door pijn of gebrek aan spierkracht. Deze laatste oorzaken gaan vaak hand in hand.

Bewegingsbeperking
Als gevolg van heupartrose kan de heup minder beweeglijk worden. Hij kan minder goed buigen waardoor het lopen bemoeilijkt wordt, maar u ook steeds meer hinder ondervindt bij het opstaan uit een diepe stoel of de auto en bij het hurken. Wanneer heupartrose langer bestaat, kan dit leiden tot verkortingen van het kapsel en de omliggende spieren. Dit proces van verstijving van het gewricht is het natuurlijke proces bij forse kraakbeenschade en kan tientallen jaren in beslag nemen. Afhankelijk van de persoonlijke oorzaken en eventuele interventies, gaat dit proces bij de een sneller dan bij de ander.

Vaak is er sprake van een combinatie van deze klachten bij heupartrose. Het is belangrijk onderscheid te maken tussen heupartrose en andere heupaandoeningen, voordat de diagnose heupartrose gesteld kan worden. Hiervoor is het belangrijk dat uw klachten zo compleet mogelijk in beeld worden gebracht.

Diagnose artrose heup

Aan de hand van uw heupklachten vindt bij de specialist het vraaggesprek en een onderzoek plaats. Om de juiste diagnose te stellen, wordt er soms gekozen voor het maken van een röntgenfoto van uw heup. Dit is niet altijd nodig en geeft ook niet altijd het juiste beeld. Sommige artrose afwijkingen zijn niet zichtbaar op röntgenfoto’s.

Behandeling artrose heup

Niet-operatief
Rust geneest niets! Onder dit mom is het niet-operatieve traject vormgegeven. Wanneer u de diagnose van heupartrose heeft gekregen, betekent dit dus niet dat u alleen nog thuis in de stoel moet gaan zitten. U kunt juist zelf aan de slag om de klachten te verminderen. Dit kunt u het beste doen onder begeleiding van de fysiotherapeut, aan de hand van duidelijke beweegadviezen. Soms kan de orthopedisch chirurg dit proces ondersteunen middels medicatie of een injectie.

• Bewegen in plaats van belasten (fietsen in plaats van lopen).
• Grote balsporten, hardlopen en ‘springsporten’ worden afgeraden.
• Mijd (diep) hurken en zwaar tillen.
• Zorg indien mogelijk voor gewichtsvermindering.
• Beweeg gedoseerd en luister goed naar uw lichaam.

Operatief: plaatsen van een heupprothese
Wanneer u te veel last heeft van gewrichtsslijtage, pijn, bewegingsbeperkingen of verstijving van uw heup en er geen andere behandelingen meer mogelijk zijn, kunt u samen met uw behandelend arts besluiten om een heupprothese te plaatsen. Hier vindt u meer informatie een heupprothese operatie.

Operatief: plaatsen van een heupprothese middels de voorste benadering
De reguliere operatie voor het plaatsen van een heupprothese is inmiddels een zeer succesvolle ingreep, met goede langetermijnresultaten. Annatommie mc opereert naast de reguliere ‘achterste benadering’, ook via de zogenaamde ‘voorste benadering’. Het voordeel van deze techniek is dat de spieren rondom het gewricht zoveel mogelijk onaangetast blijven, er minder pijn en pijnmedicatie nodig is en de patiënt op zeer korte termijn weer volledig kan functioneren in het dagelijks leven. Verder is de kans op restklachten en het risico van luxatie kleiner dan bij andere benaderingen. Voor het uitvoeren van deze operatietechniek is speciale expertise nodig en wij beschikken over een team dat deze deskundigheid heeft. Hier vindt u meer informatie over het plaatsen van een heupprothese via de voorste benadering.

Consultkaart artrose heup

De consultkaart artrose heup helpt u en de orthopedisch chirurg om uw mogelijkheden voor de behandelingen te bespreken. De consultkaart artrose heup somt kort de behandelmogelijkheden van de aandoening op en benoemt de voor-en nadelen van de behandeling. Klik hier om de consultkaart artrose heup te downloaden.